Bireysel Emeklilik “Otomatik Katılım Sistemi” açısından, işveren ve işçi ile ilgili uygulamalar ve yükümlülükler hakkında açıklayıcı bilgi notu aşağıdaki gibidir;
- Otomatik katılım uygulaması kimleri kapsıyor?
Türk vatandaşı veya mavi kartlı olup, 45 yaşının altındaki tüm 4a ve 4c kapsamındaki çalışanlar ve çalışmaya yeni başlayacaklar uygulamaya dahildir.
- Özel sektör işverenleri ne zaman sisteme katılacaktır?
- Çalışan sayısı bin ve üzerinde olan bir işverene bağlı olarak çalışanlar 01/01/2017 tarihinden itibaren,
- Çalışan sayısı iki yüzelli ve üzerinde ancak binden az olan bir işverene bağlı çalışanlar 01/04/2017 tarihinden itibaren,
- Çalışan sayısı yüz ve üzerinde ancak iki yüzelliden az olan bir işverene bağlı olarak çalışanlar 01/07/2017 tarihinden itibaren,
- Çalışan sayısı elli ve üzerinde ancak yüzden az olan bir işverene bağlı olarak çalışanlar 01/01/2018 tarihinden itibaren,
- Çalışan sayısı on ve üzerinde ancak elliden az olan bir işverene bağlı olarak çalışanlar 01/07/2018 tarihinden itibaren,
- Çalışan sayısı beş ve üzerinde ancak ondan az olan bir işverene bağlı olarak çalışanlar 01/01/2019 tarihinden itibaren,
Sisteme dahil olacaklardır.
- Beş kişinin daha altında çalışana sahip olan iş yerleri ne zaman kapsama girecektir?
Mevcut düzenlemeler çerçevesinde, beş kişinin altında çalışana sahip işverenler, bu aşamada sistem kapsamında dahil edilmemiştir.
- Çalışan sayısı nasıl ve hangi tarih esas alınarak hesaplanmalıdır? 45 yaş üstü, yabancı, yurtdışında çalışanlar, stajyerler, taşeron işçiler hesaba dahil midir?
Çalışanların otomatik katılma dahil olma şartlarını taşıyıp taşımadıklarına bakılmaksızın “Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğine” göre SGK’ ya yapılan bildirime göre işverene bağlı olarak çalışan sayısı hesabı yapılır.
Taşeron bir firma çalışanının, bordro işlemleri ile ilgili taşeron işveren tarafından yapılıyorsa taşeron firmanın çalışan sayısı hesabında, asıl işverenin çalışan sayısının hesabında dikkate alınır. Çalışan sayısı tespit edilirken, kapsama alınma tarihinde en güncel SGK verisi göz önünde bulundurulur.
- Şirketler topluluğu veya holding niteliğinde olan yapılarda şirketler topluluğunun tek bir çatı altında değerlendirilmesi söz konusu olacak mıdır?
Her bir şirket, ayrı bir tüzel kişilik olarak kendi çalışan sayısına göre sisteme dahil edilecektir.
- Çalışanın kapsama girip girmediğine (45 yaş hususu) 01/01/2017 itibariyle mi, yoksa çalıştığı işyerinin kapsama alınma tarihi itibariyle mi karar verilmelidir?
İşverenin kapsama alınma tarihi itibarıyla, 45 yaşını doldurmamış olan çalışanlar kapsama alınacaktır.
7) İşverenin BES Otomatik katılım uygulaması kapsamında yükümlülükleri nelerdir?
- Emeklilik şirketinin seçimi: 5510 sayılı Kanunun 12 inci maddesi kapsamındaki her işveren çalışanları adına bir emeklilik şirketi ile sözleşme yapmakla yükümlüdür.
- Fonların seçimi: İşveren, sisteme giriş esnasında çalışandan faiz içeren/faiz içermeyen fon tercihini alır, tercihte bulunmayan çalışanları için söz konusu tercihi yapar.
- Katkı payının ödenmesi: İşveren, katkı payını çalışanın ücretinden kesip emeklilik şirketine aktarmakla yükümlüdür.
- Devir imkanı: İşveren, operasyonel gereklilikleri dikkate alarak, şirket seçimi ve katkı payının kesilmesi hariç diğer yükümlülüklerinin icrasını emeklilik şirketine bırakabilir.
8) Ödeme günü sözleşmede herhangi bir tarih olara belirlenebilir mi?
Bireysel Emeklilik Sistemi Hakkında Yönetmeliğin 22/D ve 22/F maddeleri kapsamında ücret ödeme günü, emeklilik şirketi ile işveren arasında yapılan emeklilik sözleşmesi uyarınca serbestçe belirlenebilir.
9) Fon seçim süreci nasıl olacak?
Sisteme giriş esnasında, çalışanlardan faiz içeren/faiz içermeyen fon tercihleri alınır. Ancak, çalışanın tercih belirtmemesi halinde, işveren bu tercihi ilgili çalışan adına yapar.
10) İşveren kestiği katkı payını şirkete zamanında iletmezse, eksik iletirse, hiç iletmezse, ya da kesmesi gerektiği halde katkı payı kesintisi yapmazsa cezai müeyyide var mıdır?
İşverene, katkı payını zamanında şirkete aktarmaz veya geç/eksik aktarırsa, çalışanlarını sisteme dahil etmezse, çalışanın birikiminde oluşan parasal kaybından sorumludur ve her bir ihlal için Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca 100 TL idari para cezası uygulanır.
11) BES Otomatik katılım sistemindeki devlet katkıları nelerdir?
- Çalışan katkısının %25’i oranında verilen devlet katkısı,
- Cayma hakkını kullanmayan çalışanlara verilen 1.000 TL’ lik başlangıç devlet katkısı,
- Emekli olduktan sonra birikimini emekli aylığı olarak almak isteyen (en az 10 yıllık gelir sigortası tercih eden) çalışana, birikiminin üzerine %5 ilave devlet katkısı.
12) Oto katılımda sisteme dahil olmak üzere işverenler tarafından hangi formlar doldurulacak?
İşverenle şirket arasında tarafların yükümlülüklerini detaylandıran bir sözleşme imzalanacaktır.
13) Oto katılımda sisteme dahil etmek üzere işverenler çalışanlarından hangi formları imzalamalarını isteyecektir?
Otomatik katılım kapsamında işverenler çalışanlarından herhangi bir imza almayacaktır.
14) İşveren katkı payını şirkete zamanında iletmezse, eksik iletirse ya da sehven çalışandan katkı payı kesintisinde bulunmazsa cezai müeyyide var mıdır? Cezalar nelerdir?
İşverene; katkı payını zamanında şirkete aktarmaz veya geç/eksik aktarırsa, çalışanlarını sisteme dahil etmezse, çalışanın birikiminde oluşan parasal kaybından sorumludur ve her bir ihlal için Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca yüz Türk Lirası idari para cezası uygulanır.
15) Otomatik katılım kapsamında işverene ek fayda ya da promosyon uygulaması yapılabilir mi?
Hayır yapılamaz.
16) İşveren çalışanı adına katkı payı ödemesi yapabilir mi?
İşveren otomatik katılım sistemi kapsamında çalışanı adına katkı payı ödemesi yapamaz. Diğer taraftan, işveren grup emeklilik sözleşmesi (İGES) kapsamında çalışana katkı payı ödemesi yapılabilir.
17) İşveren çalışana fayda sunmak amacıyla, otomatik katılım sistemi kapsamında ödenecek katkı paylarını çalışan ücretinden kesmek yerine kendisi ödeyebilir mi?
Hayır. Bu kapsamda ödeme yapmak isteyen işveren İGES kurmak zorunda olup, çalışanı her halükarda otomatik katılım sistemine dahil etmek durumundadır.
18) Çalışanlar, sisteme giriş esnasında herhangi bir fon tercihi bulunmazsa katkı payların hangi fonlarda yatırıma yönlenecektir? Fon dağılım değişikliği yapmasının bir sınırı var mıdır?
Çalışanlar tarafından faizli/faizsiz fon tercihinin yapılmaması durumları için, işveren anlaşma yapacağı emeklilik şirketine ön tanımlı bir tercihte bulunabilir. Bu kapsamda, katkı payları yapılan tercih doğrultusunda öncelikle 2 aylık süre boyunca faizsiz fonlarda değerlendirilir, akabinde ise standart fonda yatırıma devam ederi. Çalışanlar yılda 6 defa fon dağılım değişikliği yapabilir.
19) İşverenler emeklilik şirketini değiştirebilir mi?
İşveren iki yıl süresince emeklilik şirketini değiştiremez. İzleyen dönemde ise emeklilik şirketini yeniden değiştirebilmesi için ilgili şirkette en az bir yıl kalması gerekir.
20) Birden fazla işverenle çalışanlar için otomatik katılım kapsamında her bir işvereni ile birden fazla emeklilik sözleşmesi açılabilir mi?
Çalışanın her bir işvereni nezdinde otomatik katılım sözleşmesi açılacaktır.
21) Mevcut işyerinde SGK’dan emekli ve 45 yaşın altında halen çalışan varsa otomatik katılım ile sisteme dahil edilecek midir?
Evet dahil edilecektir.
22) Çalışanın maaşı üzerinde haciz/nafaka gibi yasal kesintiler varsa (Maaşın %25’i düzeyinde) katkı payı ödemesi için maaşından kesinti yapılabilir mi?
Prime esas kazanç ve emeklilik keseneği etkilenmediği sürece ödenecek katkı payı tutarı değişmez.
23) Çalışanlar otomatik katılım kapsamında mevzuatta belirlenenin oranın üzerinde bir oranda katkı pay kesilmesini talep edebilir mi?
Evet, talep edebilirler.
24) Otomatik katılım sözleşmeleri kapsamında çalışanlar ek katkı payı ödemesi yapabilirler mi?
Çalışanın ücretinden yapılacak kesinti dışında katkı payı ödemesi yapılamaz.
25) Katkı payı neye göre hesap edilecektir?
Prime esas kazanç ve emeklilik keseneği referans alınarak hesaplanacaktır.
26) Çalışan işsiz kaldığında otomatik katılım kapsamındaki sözleşmesi devam edebilir mi?
Çalışan ilgili emeklilik planına devam etmek isterse bu sözleşmeye ilişkin tasarrufta bulunma hakkı çalışandadır.
27) İş yeri değiştirdiğinde; yeni iş yerinde otomatik katılım kapsamında emeklilik planı yoksa mevcut emeklilik planına devam edebilir mi?
Çalışan iş değiştirdiğinde yeni işvereninde otomatik katılım kapsamında bir emeklilik planı yok ise, mevcut emeklilik planına devam edebilir.
28) İş yeri değiştirdiğinde; yeni iş yerinde otomatik katılım kapsamında emeklilik planı varsa nasıl bir yöntem izlenecektir?
Çalışan, işyeri değişince yeni işyerindeki plana birikim transferi ya da plan değişikliği ile geçiş yapar.
29) Otomatik katılım dışında, bireysel emeklilik sisteminde (BES) sözleşmesi olan çalışanlar otomatik katılıma dahil olacak mıdır?
Evet, otomatik katılım sistemine dahil olma şartı taşıyan tüm çalışanlar sisteme dahil olacaktır.
30) Çalışanlar otomatik katılım kapsamı dışındaki BES sözleşmesiyle otomatik katılım sistemine devam edebilir mi?
Hayır, otomatik katılım ile yeni sözleşme başlatılacaktır.
31) Katkı payı ödemeleri nasıl takip edilecektir?
Takip ve tahsil işlemleri, emeklilik şirketleri ve/veya bu amaçla yetkilendirilecek bir şirket tarafından takip edilecektir.
32) İşverenin iflası durumunda çalışanın katkı payı ödemeleri nasıl takip edilir?
Çalışan katkı payı, işverenin taraf olduğu 9/6/1932 tarihli ve 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu kapsamındaki haciz ve iflas yoluyla takip bakımından işçi alacağı niteliğinde imtiyazlı bir alacaktır. İşverenler otomatik katılım uygulaması kapsamındaki yükümlülükleri bakımından Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından denetlenir.
33) Otomatik katılım kapsamında çalışandan sisteme girişte, sistemde kaldığı sürece ve sistemden çıkışta hangi ücretler alınır?
Otomatik katılım kapsamında çalışanlardan sisteme girerken giriş aidatı, sistemden ayrılma durumunda ise herhangi bir ertelenmiş aidat ya da ücret ödemesi alınamaz. Sistemde bulunduğu sürece çalışanların emeklilik hesabındaki birikimleri üzerinden Fon İşletim Gider Kesintisi (FİGK) dışında bir kesinti yapılmaz.
34) Otomatik katılım kapsamı dışında BES sözleşmesi olan bir katılımcı için uygulanan devlet katkısı limiti bu sözleşmeler için de geçerli olacak mıdır? Yoksa otomatik katılım için devlet katkısı üst sınırı ayrıca mı belirlenmektedir?
Otomatik katılım kapsamındaki sözleşmeler için Devlet katkısı üst sınırı BES sözleşmelerinin devlet katkısı limitinden ayrı hesaplanacaktır. Örneğin, 2016 yılı için otomatik katılım kapsamı dışındaki sözleşmesi için azami 4.941 TL devlet katkısı hesaplanırken, otomatik katılım kapsamındaki sözleşmesi için ayrıca 4.941 TL devlet katkısı hesap edilir.
35) Gelir Vergisi yönünden değerlendirme,
193 Sayılı GVK Madde 40/9 (İndirilecek Giderler)
6327 sayılı kanunun 4.maddesiyle değişen bent; Yürürlük 01.01.2013)
9. İşverenler tarafından ücretliler adına bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı payları (İşverenler tarafından bireysel emeklilik sistemine ödenen ve ücretle ilişkilendirilmeksizin ticari kazancın tespitinde gider olarak indirim konusu yapılacak katkı paylarının toplamı, ödemenin yapıldığı ayda elde edilen ücretin %15'ini ve yıllık olarak asgari ücretin yıllık tutarını aşamaz. Gerek işverenler tarafından bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı payları, gerekse bu Kanunun 63 üncü maddesinin birinci fıkrasının (3) numaralı bendi kapsamında indirim konusu yapılacak prim ödemelerinin toplam tutarı, ödemenin yapıldığı ayda elde edilen ücretin %15'ini ve yıllık olarak asgari ücretin yıllık tutarını aşamaz.)
Bakanlar Kurulu bu oranı yarısına kadar indirmeye, iki katına kadar artırmaya ve belirtilen haddi, asgari ücretin yıllık tutarının iki katını geçmemek üzere yeniden belirlemeye yetkilidir.(****)
İşverenler Tarafından Ücretliler Adına Bireysel Emeklilik Sistemine Ödenen Katkı Payları
6327 Sayılı Kanun ile değiştirilen GVK’nın 40. Maddesinin birinci fıkrasının (9) numaralı bendi çerçevesinde işverenler, ücretliler adına Bireysel Emeklilik Sistemi’ne ödediği katkı paylarını ticari kazancın tespitinde belli sınırlamalar çerçevesinde ücretle ilişkilendirmeksizin doğrudan bir gider kalemi olarak değerlendirebilmektedir.
Bu çerçevede doğrudan gider olarak ticari kazançtan indirilecek ödemeler, aylık olarak ödemenin adına yapıldığı personelin ödemenin yapıldığı ayda elde ettiği brüt ücretin %15’i ve yıllık olarak da yıllık asgari ücret tutarı ile sınırlıdır.
Bu üst sınır tutarı belirlenirken; GVK’nın yine 6327 Sayılı Kanun ile değiştirilen 63. Maddesinin birinci fıkrasının (3) numaralı bendinde yer alan hizmet erbabı tarafından ödenen şahıs sigorta primleri de dikkate alınmalıdır. Diğer bir deyişle; aylık olarak o ayki brüt ücretin %15’i ve yıllık olarak da yıllık asgari ücret, burada açıklanan işverenlerce hizmet erbabı adına Bireysel Emeklilik Sistemi’ne yapılacak ödemeler ve hizmet erbabı tarafından ödenen şahıs sigorta primlerinin toplamı için geçerlidir.
İşverenler tarafından Bireysel Emeklilik Sistemi’ne yapılacak mezkûr sınır dâhilindeki ödemeler ticari kazancın tespitinde doğrudan gider olarak dikkate alınacak, sınırı aşan bir ödeme olması durumunda aşan kısım ticari kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için ödenen ücret kapsamında değerlendirilecek ve herhangi bir sınırlama olmaksızın bordro yoluyla stopaja konu edilecek ve gider yazılabilecektir.
36) Bes Otomatik katılım muhasebe kaydı nasıl yapılacak?
Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği eki Tek Düzen Hesap Planı ve Açıklamalarında aşağıdaki ifadeler yer almıştır.
36.ÖDENECEK VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLER
İşletmenin sorumlu veya mükellef sıfatıyla, ödeyeceği vergi, resim, harç, kesinti, sigorta primi, sendika aidatları, icra taksitleri ve benzeri borçlarının izlendiği hesap grubudur.
369.ÖDENECEK DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLER
Özel bölümlerinde tanımlananlar dışında kalan yükümlülüklerin izlendiği hesaptır.
Buna göre işçiden kesilen ve emeklilik şirketine aktarılması gereken tutarların ücret bordrosunda gösterilmesi ve ücret tahakkuku sırasında işçiye yapılacak net ücret ödemesi içinden ayrıştırılarak 369-Ödenecek Diğer Yükümlülükler hesabında takip edilmesi uygun olacaktır.
Aşağıdaki örnek muhasebe kaydının yapılmasının daha uygun olacağı görüşündeyiz.
_____________________________________________ / ________________________________________________________
770.Genel Yönetim Giderleri
- Brüt Ücret
- SGK İşveren Payı
- SGK İşveren İşsizlik Payı
335.Personele Borçlar
- Net Ücret (Agi Dahil)
360.Ödenecek Vergi ve Fonlar
- Gelir Vergisi
- Damga Vergisi
361.Ödenecek SGK Primi
- SGK İşçi ve İşveren Primi
- SGK İşsizlik İşçi ve İşveren Primi
369.Ödenecek Diğer Yümlülükler
- BES Kesintisi
_____________________________________________ / ______________________________________________________
